Change by Care (Zorgzame verandering)

Veranderingen, transformaties en innovaties zijn in de eerste plaats een sociaal proces. Dat vraagt om een zorgzame aanpak, boeiende verhalen en flexibiliteit. De zorgsector heeft veel lessen en kansen voor deze manier van omgaan met veranderingen.

Maar wat maakt een goede en veerkrachtige ruimtelijke transformatie in de zorgsector, en wat kunnen we daarvan leren voor andere transformaties? Om daar achter te komen interviewde Kornelia Dimitrova negen experts die dit soort transformaties hebben geleid, en bracht ze hun lessen en ervaringen samen in één visuele routekaart.

Ruimtelijke transformaties in kaart.

3 mei, 2023

Zorgorganisaties ondergaan veranderingen om aan maatschappelijke behoeften te voldoen, waarbij vastgoedontwikkelingen en organisatieveranderingen vaak samenvallen. Dit langdurige proces, met diverse expertises, belanghebbenden en strategische beslissingen, staat centraal in ons onderzoek naar ruimtelijke transformaties in de Nederlandse zorgsector.
Voor transitiemanagers wordt het cruciaal het grotere geheel te overzien, omdat dit inzicht essentieel is voor het gestructureerd beheren van veranderingen en verwachtingen. Naast het eindresultaat is het proces zelf van groot belang.
Dit overzicht bevordert besluitvorming en communicatie door te helpen focussen op essentiële aspecten, zelfs onder tijdsdruk. Het biedt duidelijkheid over wat te schrappen, waardoor middelen effectiever worden toegewezen. Overzicht over het proces ondersteunt het tijdig benaderen van belanghebbenden en het inzetten van externe expertise voor betere opdrachten en investeringen. Het verschuift de aandacht van perfecte oplossingen naar samenwerking, acties, aannames testen en onzekerheid omarmen.
In de afgelopen 30 jaar hebben veel Nederlandse zorgorganisaties dergelijke transformaties ondergaan, waarvan dit onderzoek negen ervaringen samenvat. De routekaart, ontwikkeld uit inzichten van besluitvormers en experts, illustreert met voorbeelden hoe communicatie en samenwerking tot stand komen. Het benadrukt zes kernpunten van succesvolle transformaties.

Best Practices

Wat maakt een goede en veerkrachtige transformatie in de zorgsector? Dit zijn de zes belangrijkste take-aways uit de interviewreeks met changemakers in de zorgsector:

1. Onderschat de rol van de fakkeldrager niet, geef hem een duidelijk mandaat en ruimte om alternatieven te verkennen en actie te ondernemen.
   ​
2. Kader de reden voor verandering en de gewenste toekomst.
   
   
3. Elk plan is op zijn best een zorgvuldig opgestelde aanname; experimenteren en iteratie zijn cruciaal.
   
   
4. Verandering en ruimtelijke ontwikkeling is in de eerste plaats een sociaal proces.
   
   
5. Zie de transformatie als een choreografie.
   
   
6. Breng de institutionele en menselijke perceptie van tijd in evenwicht.

Over de waarde van luisteren, traagheid en onzekerheid.

Simpel gezegd is verandering een proces van vier stappen: initiëren, plannen, uitvoeren en stabiliseren. In bredere termen is dit waar, maar het zou ons kunnen misleiden door te geloven dat deze transformatieprocessen ook lineair zijn, en dat we er dus op deze manier over zouden kunnen plannen, voorbereiden en communiceren. In de praktijk is dat zelden het geval en blijken plannen weinig meer te zijn dan zorgvuldig opgestelde aannames. In de zorgsector zijn ruimtelijke transformaties wat complexer en verstrengeld. Individuele meningen, voorkeuren, (dis)engagement, gevoel van eigenaarschap en erbij horen spelen een cruciale rol in een dergelijk transformatieproces. Daarom moet het worden beschouwd als een sociale, en niet als een structurele of technische.

Een lineaire benadering van het plannen en uitvoeren van ruimtelijke transformaties mist de kans om gaandeweg te leren en zich aan te passen. En dit zou ertoe kunnen leiden dat we enkele cruciale feiten en factoren over het hoofd zien of missen. Een plan dat een paar jaar geleden is ontworpen, kan bijvoorbeeld achterhaald blijken door nieuwe regelgeving, nieuwe ideeën of nieuwe leden van het team of de gemeenschap van de organisatie. Een dergelijk plan zou worden geschrapt en in plaats daarvan zou een nieuw plan worden gemaakt. Om een betekenisvol participatie- en veranderingstraject te kunnen uitvoeren, moeten degenen die de leiding hebben, vaak de fakkeldragers in evenwicht brengen tussen institutionele en menselijke perspectieven op tijd, op zorg en op verandering. In een traject waar landschapstransformaties deel van uitmaken, speelt ook het tijdsbestek van bomen, rivieren en dieren een rol. Een cyclische of iteratieve aanpak zou zich meer op het transformatieproces concentreren en prioriteit geven aan betrokkenheid en actie. Met andere woorden: deze benadering zou kwalitatief en cultureel zijn.